معصومین (3)

ردپای انحراف در صراط انتظار(2)

2.ادعای مشاهده

دیدن روی مبارک حضرت ولیعصر عج آرزوی هر شیعه و عاشق آن حضرت می­باشد. بسیاری به شوق دیدار آن حضرت، سر از پای نشناخته و دست به عبادات فراوانی زده­اند که در این راه به برکات فراوانی نیز دست یافته­اند. اما در این میان برخی با کج فهمی خود از روایات اهل بیت ع سخنانی را می­گویند که هم این افراد را در مسیر خود دچار تزلزل می­کنند و هم منتظران دیگر حضرت را به یأس از رسیدن به این مقصود وشک در ادامه دادن این راه سوق می­دهند. مستمسک این افراد معمولاً توقیع شریف حضرت به علی بن محمد سمری است، که به قرار زیر می­باشد:

«ِبسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ یَا عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّمُرِیَّ أَعْظَمَ اللَّهُ أَجْرَ إِخْوَانِکَ فِیکَ فَإِنَّکَ مَیِّتٌ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ سِتَّةِ أَیَّامٍ فَاجْمَعْ أَمْرَکَ وَ لَا تُوصِ إِلَى أَحَدٍ فَیَقُومَ مَقَامَکَ بَعْدَ وَفَاتِکَ فَقَدْ وَقَعَتِ الْغَیْبَةُ التَّامَّةُ فَلَا ظُهُورَ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ وَ ذَلِکَ بَعْدَ طُولِ الْأَمَدِ وَ قَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ امْتِلَاءِ الْأَرْضِ جَوْراً وَ سَیَأْتِی إِلَى شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَذَّابٌ مُفْتَرٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏»

بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم؛ اى علىّ بن محمّد سمرىّ! خداوند اجر برادرانت را در عزاى تو عظیم گرداند که تو ظرف شش روز آینده خواهى مرد، پس خود را براى مرگ مهیّا کن و به احدى وصیّت مکن که پس از وفات تو قائم مقام تو شود که غیبت تامّه واقع شده و ظهورى نیست مگر پس از اذن خداى تعالى و آن پس از مدّتى طولانى و قساوت دل­ها و پر شدن زمین از ستم واقع خواهد شد؛ و به زودى کسانى نزد شیعیان من آیند و ادّعاى مشاهده کنند، بدانید هر که پیش از خروج سفیانى و صیحه آسمانى ادّعاى رؤیت و مشاهده کند دروغگوى مفترى است، و لا حول و لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ العلیّ العظیم.( احتجاج شیخ طبرسی، ج‏2، ص 603)

آنچه در نگاه اول از این روایت بر می­آید ادعای این افراد را ثابت و امکان رویت حضرت در عصر غیبت را نفی می­کند. اما باید دانست درایه یک روایت از روایه آن دقیق­تر است و فهم حدیث خود هنریست که تخصص ویژه خود را می­طلبد. در این میان افراد و علمای بزرگواری در صدد جواب دادن و تأویل این روایت، در مقابل ملاقات­های فراوانی که نقل گردیده و روایاتی که دیدار حضرت در زمان غیبت را تایید می­کنند بر آمدند؛ البته برخی وقتی جواب وافی نیافتند خواستند صورت مسأله را پاک کنند لذا چنین گفتند:

«این روایت به دلیل جهالت حسن بن احمد استاد صدوق بی اعتبار است به علاوه این روایت با روایات بسیاری که بر رویت امام دلالت دارد، منافات دارد؛ بدین دلیل این روایت اعتباری ندارد».(دفاع از روایات مهدویت    - مهدی حسینیان) ما در صدد بحث سندی این روایت نیستیم و فقط به کلام صاحب مکیال المکارم پس از جمع بندی­های وی در این زمینه اشاره می­کنیم: «فتبین من جمیع ما ذکرناه ان الحدیث المذکور من الروایات القطعیه التی لا ریب فیها و لاشبهه تعتریها و هو ممّا قال فیه الامام عج فانّ المجمع علیه لا ریب فیه»(مکیال المکارم)«در هر صورت این روایت بر مبنای صحت خبر موثوق به حجیّت و اعتبار می‌یابد و بر مبنای حجیّت خبر ثقه نیز اعتبار می‌یابد، البته اگر ما در پذیرش توثیق راویان سخت‌گیر نباشیم؛ چرا که به راحتی از ترضی و ترحم مکرر صدوق از استاد خویش وثاقت استاد به دست می‌آید و اعتماد بر نقل او عقلایی است».(دفاع از روایات مهدویت، مهدی حسینیان)

اما با نگاهی به صدر توقیع که حضرت عج نایب خاص خویش را از انتخاب قائم مقام برای خویش نهی می­کند، می­توان به صحت پاسخ علامه مجلسی به این روایت پی برد که ایشان فرموده­اند:

« لعله محمول على من یدعی المشاهدة مع النیابة و إیصال الأخبار من جانبه ع إلى الشیعة على مثال السفراء لئلا ینافی الأخبار التی مضت و ستأتی فیمن رآه ع و الله یعلم‏»( بحار الأنوار، ج‏52، ص151 )

شاید مقصود کسانى باشند که ادعا می­کنند حضرت را دیده‏اند و از جانب وى نیابت دارند و بخواهند مانند سفرا اخبار آن حضرت را بشیعیان برسانند، تا با اخبارى که سابقاً گذشت که افراد زیادى حضرت را دیده‏اند منافات نداشته باشد. عنقریب هم در باب کسانى که آن حضرت را در زمان­هاى متأخر دیده‏اند باز خواهد آمد. و اللَّه اعلم (مهدى موعود ص 929 )البته پاسخ­های دیگری نیز در این زمینه ارائه شده است که به آنها اشاره می­شود:

«الف) منظور از مشاهده، ظهور حضرت است و منظور از ادعای مشاهده، ادعای ظهور حضرت عج است.

ب) منظور از مشاهده، یک بار دیدار استثناءً نیست، بلکه دیدارهای مکرّر است؛ چیزی مانند سفیران زمان غیبت صغری.

ج) منظور از مشاهده، دعوی نیابت امام عج به مانند سفیران زمان غیبت صغری است.

د - هر حکمی استثناء دارد؛ دیدار در این روایت نفی شده، ولی برای برخی در طول دوران غیبت کبری اتفاق می‌افتد و حکمت نفی به شکل عام این است که کسی به راحتی به خود اجازه ندهد تا از دیدار با امام سخن بگوید.

در هر صورت این روایت دلایل معتبری دارد و چرا نویسنده مشرعه هیچ در این باره تأ‌مل نمی‌کند و بی درنگ این میراث بزرگ را به تاراج می‌دهد، چه ضرورتی در این نفی و طرد و بی اعتبار سازی سند و دلالت روایات نهفته است که دیگر عالمان شیعه از آن بی خبرند و ایشان با خبر است، خدا می‌داند».(دفاع از روایات مهدویت، مهدی حسینیان)

در آخر برای آنکه جواب خود حضرت عج را به علامه حلی در این باره داشته باشتم، متذکر قضیه ملاقات این عالم بزرگ با امام زمان عج می­شویم که در حین ملاقات عصای ایشان به زمین می­افتد و امام زمان «ارواحنا فداه» خم می­شوند، عصای علامه را بر می­دارند و به دست ایشان می­دهند. در همین هنگام سؤالی در ذهن علامه القاء می­شود و از محضر امام عج می‎پرسد: «آیا در این عصر و زمان که غیبت کبری است، می­توان حضرت صاحب الامر عج را دید یا نه؟» حضرت در پاسخ علامه می‎فرمایند: چگونه صاحب الزمان را نمی­توان دید و حال آن که دست او هم اکنون در دست توست.( قصص العلماء، ص355)